Giá trị của một cây đàn violin được quyết định bởi các yếu tố chính sau đây.
Nghệ nhân chế tác đàn: Violin nói riêng và đàn dây nói chung là những nhạc cụ đòi hỏi sự khéo léo và chuyên môn rất cao mới có thể tạo ra được âm thanh mà người nghệ sĩ mong đợi. Những cây đàn tốt nhất đều được chế tác thủ công trong thời gian dài vì mức độ tỉ mỉ và tinh xảo cần có. Một vài cái tên nghệ nhân chế tác đàn nổi tiếng trong lịch sử, những người đặt nền móng và tiêu chuẩn vàng cho violin mà có thể ai cũng từng nghe qua có thể kể đến là Stradivari, Guarneri, Stainer, Amati.
Howell Strings
Tại thời điểm cuối 2021, kỷ lục cây đàn đắt nhất thế giới vẫn đang thuộc về cây Messiah Stradivarius với 20 triệu USD (tương đương hơn 455 tỷ VND), chế tác bởi Antonio Stradivari (1644-1737) – nghệ nhân huyền thoại xứ Cremona, Italy – được mệnh danh là người tạo nên những cây violin tốt nhất trên thế giới. Cây đàn này hiện đang được đặt tại bảo tàng Ashmolean, đại học Oxford, nước Anh.
Howell Strings
Năm cây đàn được chế tác: Dù những cây đàn được làm bởi cùng một nghệ nhân nhưng năm chúng được chế tác cũng sẽ góp phần quyết định về sự khác biệt trong giá trị cây đàn. Những cây đàn được làm vào những năm người nghệ nhân còn trẻ hoặc mới bắt đầu có thể sẽ không mang giá trị cao như những cây được làm vào thời kỳ đỉnh cao sự nghiệp (“golden age”). Tương tự, khi người nghệ nhân về già, giá trị của cây đàn có thể giảm đi vì chuyên môn giảm sút do vấn đề tuổi tác. Cây Messiah Stradivarius kể trên được Antonio Stradivari chế tác năm 1716, thuộc thời kỳ vàng son trong sự nghiệp của ông.
Howell Strings
Vật liệu được sử dụng để làm đàn và phụ kiện đàn: Loại gỗ, tuổi gỗ, chất lượng gỗ, cách khai thác và bảo quản gỗ, vùng xuất xứ của gỗ v.v. đều có vai trò quan trọng trong việc quyết định chất lượng cây đàn.Những loại gỗ thường được dùng là spruce/maple cho phần thân đàn, và ebony/rosewood cho phụ kiện.
Howell Strings
Kỹ năng của người nghệ nhân làm đàn (workmanship) và setup đàn: Kĩ năng, tay nghề của người nghệ nhân có tính quyết định rất lớn đến chất lượng của một cây đàn nhất là thời những năm 1800s. Chúng ta biết cuộc gọi điện thoại xuyên lục địa đầu tiên được thực hiện vào năm 1915, cuộc gọi video đầu tiên diễn ra vào năm 1970 và chiếc email đầu tiên được gửi vào năm 1971. Sau đó rất lâu công nghệ thông tin mới phát triển đủ để việc truyền tin được phổ biến đến ngày nay. Các công nghệ về đo đạc cũng mất thời gian để phát triển và đẩy nhanh từ thế kỷ 20. Vì thế, trong quá khứ, nhất là thời 1800s, các số đo của đàn được quyết định chủ yếu dựa vào ước lượng của người nghệ nhân, đặc biệt là độ dày của 2 tấm gỗ để chế tác mặt và lưng đàn (dao động độ dày từ 2-3mm) – rất khó để làm chính xác như nhau khi không có dụng cụ đo đạc hiện đại, và nhất là khi đàn được làm thủ công bằng tay, không phải đúc ra từ khuôn. Đó cũng là lí do vì sao những cây đàn cổ gần như độc nhất về thiết kế và âm thanh vì các thông số thực tế của chúng không hoàn toàn giống nhau.
Howell Strings
Nói như vậy không có nghĩa là tay nghề nghệ nhân ở thời hiện đại không còn khó khăn. Khi công nghệ phát triển, chúng ta có thể đo đạc tương đối chính xác các thông số trên một cây đàn violin “kiểu mẫu” – ví dụ như đàn Stradivarius hay Guarneri. Lúc này, thách thức với người nghệ nhân là làm sao để làm ra những cây đàn có kích thước chính xác nhất, và không ngừng tìm tòi thử nghiệm để tìm hiểu sâu hơn về cấu tạo của cây đàn. Thậm chí bây giờ, khoa học hiện đại vẫn đang không ngừng tìm hiểu để giải mã một cách đầy đủ nhất về điều gì làm nên sự tuyệt hảo của những cây đàn chế tác bởi các nghệ nhân đỉnh cao cách đây mấy trăm năm.
Howell Strings
Bên cạnh đó, chúng ta không thể xem nhẹ setup đàn. Setup đàn là một nghệ thuật vì nó rất tinh tế để đảm bảo cây đàn được tối ưu hiệu quả sử dụng (maximize playability). Thậm chí một điều chỉnh nhỏ ở chiều cao ngựa đàn cũng có thể đem lại hiệu ứng âm thanh không ngờ. Setup đàn violin một cách chuyên nghiệp cần nhiều thời gian và công sức hơn hẳn setup thông thường. Ngoài ra, tuy setup có những tiêu chuẩn định sẵn, nhưng một người luthier giỏi còn có thể setup một cây đàn cho từng người chơi cho phù hợp theo đặc điểm riêng của mỗi cá nhân. Những người chơi nhiều kinh nghiệm và các nghệ sĩ biểu diễn luôn ưu tiên đầu tư vào setup chuyên nghiệp để cây đàn đạt hiệu quả âm thanh tốt nhất như họ mong muốn.
Howell Strings
Howell Violin HWV-06 Semi-professional. Set up chuyên nghiệp. Photo by Shaojun Wang.
Howell Strings
Hiện trạng của cây đàn: Một lần nữa, cây Messiah Stradivarius là một ví dụ điển hình. Giá trị của cây đàn này rất cao còn do hiện trạng của nó đang rất tốt. Gần như mọi chi tiết đều đang trong tình trạng hoàn hảo.
Howell Strings
Bên cạnh đó, những yếu tố như giá trị lịch sử văn hóa, sự hiếm hoi về số lượng cũng là những yếu tố cần bàn đến để đảm bảo giá trị cây đàn được đánh giá một cách khách quan nhất.
Howell Strings
Về mặt chủ quan, có lẽ quan trọng hơn hết thảy chính là tình cảm của chủ nhân dành cho cây đàn, ví dụ như nếu đó là một cây đàn được một người thân yêu tặng cho bạn, hay đó là một cây đàn đã đồng hành với bạn qua những chuyến phiêu lưu ở một vùng đất nhiều kỷ niệm thì sao? Có lẽ đó sẽ là cây đàn giá trị nhất đối với bạn phải không?
Howell Strings
Howell Strings.
Howell Strings © 2021 All Rights Reserved. Vui lòng dẫn nguồn khi đăng tải lại nội dung.
